Αντενδειξεις και μη-αντενδειξεις μητρικου θηλασμου

http://www.lactation.gr/usefulinformationgeneralgreek/antendeixeis

Αντενδείξεις

Οι περιπτώσεις όπου ο μητρικός θηλασμός θα πρέπει να αποφεύγεται είναι εξαιρετικά σπάνιες. Παρόλα αυτά πολλοί πιστεύουν λανθασμένα ότι ο μητρικός θηλασμός θα πρέπει να διακόπτεται σε πολλές περιπτώσεις. Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν λίγο το τοπίο…

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Εταιρεία Παιδιατρικής, οι απόλυτες αντενδείξεις για το μητρικό θηλασμό είναι οι ακόλουθες:

• Bρέφη με ομόζυγο γαλακτοζαιμία (σπάνιο μεταβολικό νόσημα)

• Μητέρες που λαμβάνουν:

1. ραδιενεργά ισότοπα για θεραπευτικούς ή διαγνωστικούς λόγους
2. χημειοθεραπευτικές ουσίες και κυτταροστατικά
3. ναρκωτικές ουσίες

• Mητέρες που πάσχουν από:

1. ΑIDS: Στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου ο κίνδυνος θανάτου από ασιτία ή άλλες λοιμώξεις σε περιπτώσεις χορήγησης υποκατάστατων μητρικού γάλατος είναι υψηλός, προτείνεται η συνέχιση του μητρικού θηλασμού. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες προτείνεται η αποφυγή του θηλασμού στις μητέρες που πάσχουν. Παρόλα αυτά ο κίνδυνος μετάδοσης μέσω του μητρικού γάλατος δε φαίνεται να είναι πολύ μεγάλος, σε πολλές μελέτες αναφέρεται μικρότερος του 5%, ενώ τελευταία έχει βρεθεί ότι έχει σχέση με το ιικό φορτίο και τον αριθμό των λεμφοκυττάρων CD4. Επίσης η παστερίωση του μητρικού γάλατος φαίνεται να αδρανοποιεί τον ιό. Πρόσφατα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε οδηγίες για τη χορήγηση αντι-ιικής θεραπείας στις θηλάζουσες μητέρες προκειμένου να ελαττωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης στο βρέφος. Διαφαίνεται ότι οι συστάσεις όσον αφορά το μητρικό θηλασμό θα αλλάξουν μελλοντικά, καθώς γίνεται προσπάθεια να σταθμίσει κανείς τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού με τον κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας από την αποφυγή του θηλασμού.
2. Ενεργό φυματίωση χωρίς θεραπεία: Εφόσον διαπιστωθεί ενεργός φυματίωση στη μητέρα, μπορεί να ξεκινήσει θεραπεία και παράλληλα να αντλεί το γάλα και να το δίνει κάποιος τρίτος. Θα πρέπει να απομονωθεί η μητέρα από το παιδί για δύο εβδομάδες, αλλά το μητρικό γάλα είναι ασφαλές. Μετά από δύο εβδομάδες θεραπείας η μητέρα μπορεί να συνεχίσει με ασφάλεια να θηλάζει, συνεχίζοντας τη θεραπεία.
3. Ενεργό ερπητική λοίμωξη στο μαστό: Ενεργός νόσος σε άλλες περιοχές του σώματος, δεν αποτελούν αντένδειξη καθώς μπορούν να καλύπτονται και η μητέρα να πλένει τα χέρια προτού θηλάσει το μωρό.
4. HTLV-I/II ορο-θετικές μητέρες

Αντίθετα με ότι πολλοί πιστεύουν, ο θηλασμός ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ στις ακόλουθες καταστάσεις: 

• Φορεία ηπατίτιδας Β ή C: Το βρέφος πρέπει να εμβολιαστεί άμεσα και ο θηλασμός επιτρέπεται.

• Κυτταρομεγαλοϊός: Αποτελεί από τις πιο συχνές συγγενείς λοιμώξεις των νεογνών. Όταν η λοίμωξη συμβεί στην εγκυμοσύνη περίπου τα μισά έμβρυα μολύνονται και το 10% εμφανίζουν συμπτώματα. Σε αντίθεση με τα τελειόμηνα νεογνά, τα πρόωρα βρέφη που είναι οροαρνητικά, κινδυνεύουν να μολυνθούν και να εμφανίσουν σοβαρή νόσο. Η παστερίωση του μητρικού γάλατος φαίνεται να αδρανοποιεί τον ιό. Συνήθως όμως προτιμάται να χορηγείται μητρικό γάλα τράπεζας από οροαρνητικούς δότες.

• Πυρετός ή λοίμωξη της μητέρας: Εκτός από τις ιογενείς λοιμώξεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως ως αντενδείξεις, στις άλλες περιπτώσεις ο θηλασμός επιτρέπεται. Συνήθως το βρέφος θα περάσει ήπια τη λοίμωξη της μητέρας γιατί προστατεύεται από τα αντισώματα. Εξάλλου όταν διαπιστωθεί η λοίμωξη στη μητέρα, τα περισσότερα βρέφη έχουν ήδη εκτεθεί, καθώς συνήθως πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων στη μητέρα προηγείται μία περίοδος επώασης της νόσου, που είναι μεταδοτική. Η μητέρα, καλό θα είναι να πλένει καλά τα χέρια με αντισηπτικό και να φορά μάσκα, εφόσον έχει και έντονα συμπτώματα από το αναπνευστικό (βήχα, ρινική καταρροή).

• Μαστίτιδα: Ο θηλασμός θα πρέπει να ενθαρρύνεται γιατί αποτελεί και θεραπεία. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις διακόπτεται, και τότε αυξάνεται ο κίνδυνος επιπλοκών, όπως το απόστημα.

• Νεογνικός ίκτερος: Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί αν το μωρό θηλάζει ικανοποιητικά και αν η μητέρα έχει επαρκή παραγωγή. Το μητρικό γάλα βοηθά στον αποβολή της χολερυθρίνης από τον οργανισμό του μωρού, καθώς οδηγεί σε αυξημένο αριθμό κενώσεων. Στις περιπτώσεις παρατεινόμενου ικτέρου, δεν χρειάζεται η προσωρινή διακοπή του θηλασμού για να διαπιστωθεί αν θα υποχωρήσει.

• Προωρότητα: Η μητέρα θα πρέπει να ενθαρρύνεται να ξεκινήσει τακτικές αντλήσεις  από νωρίς, με νοσοκομειακό διπλό ηλεκτρικό θήλαστρο, προκειμένου να διατηρήσει επαρκή παραγωγή μητρικού γάλατος. Όταν το βρέφος ωριμάσει αρχικά σιτίζεται με το μητρικό γάλα με εναλλακτικούς τρόπους και σταδιακά και κατάλληλη υποστήριξη στο στήθος.

• Πολύδυμος κύηση: Μητέρες με δίδυμα ή και περισσότερα μωρά μπορούν να θηλάσουν αποκλειστικά, απλά χρειάζονται μία επιπλέον βοήθεια. Έχει αναφερθεί ότι ακόμη και πεντάδυμα κατάφεραν να θηλάσουν αποκλειστικά!

• Κάπνισμα: Η μητέρα θα πρέπει να ενθαρρύνεται να περιορίσει τον αριθμό των τσιγάρων και να αποφεύγει να καπνίσει μέσα στο σπίτι. Πάντως το κάπνισμα δεν αποτελεί αντένδειξη. Τα μωρά των μητέρων που καπνίζουν και θηλάζουν προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό από τα προβλήματα υγείας που προκαλεί το τσιγάρο στα βρέφη, και έχει βρεθεί ότι έχουν λιγότερα προβλήματα υγείας από τα βρέφη των οποίων οι μητέρες καπνίζουν και δε θηλάζουν.

• Επεμβάσεις πλαστικής στο μαστό: Ίσως οι μητέρες χρειαστούν κάποια εκτίμηση από πιστοποιημένο σύμβουλο γαλουχίας, σε περίπτωση που αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεπαρκούς παραγωγής γάλατος.

• Φάρμακα: Πολλά φάρμακα είναι συμβατά με το θηλασμό, ή υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές συμβατές. Θα πρέπει οι μητέρες να απευθύνονται σε πιστοποιημένους συμβούλους γαλουχίας προκειμένου να ξεκαθαρίσουν αν μπορούν να πάρουν κάποια φάρμακα.

• Περιστασιακή χρήση αλκοόλ: Η συχνή κατανάλωση αλκοόλ ελαττώνει την παραγωγή του μητρικού γάλατος και μπορεί να επηρεάσει το βρέφος. Περιστασιακή χρήση επιτρέπεται, απλά προτείνεται η αποφυγή του θηλασμού για τις επόμενες 2-4 ώρες.

• Ανατομικές δυσμορφίες όπως λαγόχειλος/λυκόστομα, κοντός χαλινός γλώσσας. Στις περιπτώσεις αυτές ο θηλασμός μπορεί να παρουσιάσει μερικές πρακτικές δυσκολίες και χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη. Η μητέρα θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια για το πως να τοποθετήσει το μωρό μέχρι να αποκατασταθεί χειρουργικά η βλάβη.

• Χρόνια προβλήματα υγείας της μητέρας: Προβλήματα υγείας όπως καρδιοπάθειες, υπέρταση, διαβήτης, κατάθλιψη, επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλα δεν αποτελούν αντενδείξεις για το μητρικό θηλασμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται εντατική υποστήριξη και στενή παρακολούθηση της μητέρας και του βρέφους, και εξατομικευμένη προσέγγιση από ομάδα έμπειρων επαγγελματιών υγείας (ιατροί ανάλογης ειδικότητας, φυσιοθεραπευτές, νοσηλεύτριες κ.λ.π) και πιστοποιημένους συμβούλους γαλουχίας.

Βιβλιογραφία

Strategies for breastfeeding success. Keister D, Roberts K, Werner SL. Am Fam Physician. 2008 ;78:225-232.

Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2005;115;496-506

ILCA. Core Curriculum for Lactation Consultant Practice. Edited by Mannel R, Martens PJ, Walker M. (2nd edition).

Breastfeeding and Human Lactation. Riordan J (3rd edition).

WHO Rapid Advice 2009. Use of antiretroviral drugs for treating pregnant women and preventing HIV infections in infants.

Rapid advice: revised WHO principles and recommendations on infant feeding in the context of HIV – November 2009